Panoramik diş röntgen görüntüsünü okumanın, prensip olarak diğer röntgen görüntülerini okumaktan bir farkı yoktur. Tüm röntgenlerde olduğu gibi panoramik diş röntgeninde de görüntü x-ışınlarının dokulardan geçerek karşı tarafa ulaşması ile oluşur. X-ışınlarının ulaşıp görüntüye dönüştüğü alan, bir film veya dijital bir sensor olabilir. Geleneksel film, kullanılan cihazlarda görüntü röntgen filmine basılır, dijital sensor kullanan cihazlarda ise görüntü bilgisayar ekranına aktarılır.
Çekim aşamasından sonra görüntünün okunması ve yorumlanması safhası gelir. Oluşan görüntünün ışık ve kontrast ayarları daha sonra da değiştirilebildiği için dijital panoramik röntgen görüntüleri çok daha avantajlı okuma kolaylığı sunar.
İlk olarak röntgenin doğru çekilip çekilmediği, hastanın uygun konumlanıp konumlanmadığına bakılmalıdır. Zira eğer hasta hatalı konumlandırılmışsa ya görmek istediğimiz alanlar net çıkmayacak ya da magnifikasyon bozuk olacağından, imaj yanıltıcı olabilecektir.
Peki bir panoramik röntgen görüntüsünü incelerken hastanın doğru konumlanmış olduğunu nasıl anlarız? Öncelikle filme veya ekrana gelen resme hangi unsurların sığdığına bakmak gerekir. Doğru konumlanarak çekilmiş bir panaromik görüntüde alt ve üst çene dengeli bir biçimde görülür, mandibular sinir kanalı, sağ ve sol tempra mandibular eklem, bir kısım boyun omurları ve sinüs boşlukları izlenebilir. Oklüzal düzlem yukarı doğru hafif kavisli, gülümseme hattına benzer bir profil çizer. Burun kemiği hattı yere dik ve düz bir çizgide olur, bu hattın sağ ve sol tarafındaki objeler aynı açıda ve aynı eğimde görülür. Eğer bu unsurlardan biri doğru değilse - örneğin oklüzal düzlem parantez gibi değil de V harfi gibi görünüyorsa hastanın başı öne doğru çok eğimli konumlanmış demektir bu da alt çenenin net görünmesini engeller. Bu ve benzeri konumlama hatası yoksa alt-üst çene kemiğini, dişleri, kök uçlarını, dişlerin etrafındaki kemik dokusunu, kök kanallarını, dişlerdeki olası dolgu, çürük, protez gibi unsurları görebilmemiz gerekir.
Panoramik diş röntgen görüntüsü x-ışınlarının karşı tarafa iz düşümü ile oluşur, aslında röntgen negatif olarak oluşan bir çeşit x-ışını gölgesidir. Görüntüler x-ışınlarının algılayıcıya geçme miktarına göre siyah ve beyaz arasındaki gri tonlarda ortaya çıkar. X-ışınlarının tamamının karşıya ulaştığı yerler siyah, hiç ulaşmadığı yerler ise beyaz olarak görülür. Örneğin dişte metal bir köprü varsa, metal ışığı geçirmediğinden burası filme parlak beyaz olarak yansır. Tam tersi olarak hava boşlukları ya da hiç doku olmayan alanlar ise simsiyah olarak görülür zira x-ışınlarının tamamı bu boşluktan geçerek algılayıcıya ulaşır ve görüntüde karanlık bölgeler oluşturur. İşte panoramik diş röntgeni okurken bu temel prensip dikkate alınmalı ve siyah ile beyaz arasında yer alan bu görüntüler farklı bölgelerde olması gereken doku yoğunlukları dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Radyolojik görüntüyü anatomik olarak yorumlamak bambaşka bir uzmanlık alanı olduğu için bu yazımızda teşhis ayrıntılarına girmeyeceğiz ancak çok temel bir-iki örnekle konuya açıklık getirmeye çalışacağız.
Örneğin, diş köklerini incelediğimizde kök ucu bittikten sonra süngerimsi kemik dokusunu görmemiz gerekir. Normal şartlarda bu doku homojen bir kontrast dağılımında ve dişten farklı bir gri tonda izlenir. Eğer kök ucunun etrafında normalden daha koyu, hatta siyah görünen bir alan varsa burada, kemikte bir doku zayıflaması veya bir boşluk olduğu düşünülür. Bu oluşumun ne tür bir lezyon olduğunu sorgulamak ve tespit etmek diş hekiminin sorumluluğunda olan bir durumdur. Biz bu bilgilendirme yazımızda o bölgede dikkate değer bir durum olabileceğinin altını çizmek istedik.
Farklı bir örnek verecek olursak, dişleri inceldiğimizde mine-dentin tabakalarını ve pulpayı açıktan koyuya doğru giden farklı gri tonlarda görürüz. Eğer bu oluşumların arasında daha beyaz görünen bir alan varsa ilgili dişte farklı bir durum olduğu düşünülür. Bu bir diş dolgusu, kalsifikasyon, kanal patı ya da bambaşka bir unsur olabilir; ışığı kesen, farklı kontrast ve gri ton oluşmasına neden olan yoğun unsur her ne ise bunu tespit ve teşhis etmek diş hekiminin dikkat etmesi gereken bir konudur.
Kısacası bir panoramik röntgen görüntüsü okurken bunun bir ışık-gölge oyunu olduğunu unutmamak ve ona göre değerlendirmek gerekir. Işık değişken bir unsur olduğundan ışığın miktarı da panoramik görüntüsün oluşumunu ve onu okumamızı etkileyen önemli bir faktördür. Röntgendeki ışığı x-ray dozu olarak adlandırıyoruz; eğer genel olarak doz yetersiz ise görüntüler silik ve puslu, doz çok fazla ise görüntüler koyu ve karanlık çıkar. Panoramik röntgen görüntüsü okurken bu durum da göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer röntgen çeken cihaz hastanın kemik yoğunluğuna göre otomatik doz ve görüntü yönetimi yapan Japon Morita üretimi bir röntgen ise, görüntü doğru doz ile oluşturulacağından okunması ve yorumlanması da çok daha kolay olacaktır.
Son olarak, panoramik radyografilerin birçok yararlı uygulaması vardır ancak görüntüyü iyice incelemek için gözlemcinin özenli olmasını gerekir. Bu yüzden, sistematik bir yaklaşım tavsiye edilmektedir. Anatominin panoramik bir radyografideki perspektifini anlamak, pratisyenin bu görevde daha başarılı olmasına yardımcı olacaktır.
Unutmayın, 1991 yılından beri tüm Türkiye’ye diş sağlığı ile ilgili cihaz ve sarf malzemeleri temin edip, satış öncesi ve sonrası her süreçte destek veren Metco Dental, başta Morita görüntüleme cihazları olmak üzere Dünya’nın Bir Numaralı markalarıyla diş hekiminizin en büyük destekçisidir.
Danışmak istediğiniz tüm konularda; metco@metcodental.com adresine mail atabilir veya 0216 345 7424 numaralı telefonu arayarak bilgi alabilirsiniz.
"Estetik diş hekimliği" başlıklı blog yazımıza gidebilir ya da Dental Blogumuzu ziyaret edebilirsiniz.
