Damak darlığı, üst çene kemiklerinin yatay düzlemde normalden dar olması durumudur. Tıbbi olarak “maksiller transvers darlık” olarak adlandırılır ve üst çene darlığı olarak da bilinir. Bu durum, hem estetik hem de fonksiyonel sorunlara yol açabilir. Dişlerin çapraşıklığı, çiğneme zorluğu, uyku apnesi ve hatta yüz simetrisinde bozulmalar gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
Üst çene darlığı, çocukluk çağında süt dişleri döneminde fark edilebileceği gibi, erişkin yaşlara kadar tanı konulmadan kalabilir. Erken müdahale edilmeyen olgularda, tedavi daha karmaşık hale gelebilir ve cerrahi destek gerekebilir. Bu nedenle, damak darlığı nedir sorusunun erken yaşta yanıt bulması, tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.
Damak Darlığı ve Üst Çene Darlığı Belirtileri Nelerdir?
Üst çene darlığı belirtileri, çoğu zaman çene kapanış bozuklukları ve estetik değişimlerle fark edilir. Damak tedavisi için hekime başvuran bireylerde en sık gözlenen belirtiler şunlardır:
- Alt çenenin üst çeneye göre daha geniş görünmesi
- Arka dişlerde çapraz kapanış (çapraz kapanış maloklüzyonu)
- Çiğneme ve yutkunma zorlukları
- Dar burun tabanı ve nefes alma güçlüğü
- Gülümseme hattında asimetri
- Dişlerde çapraşıklık
Bu belirtiler hem fonksiyonel hem de estetik sorunlara yol açabilir. Erken dönemde teşhis edilmediğinde, üst çene darlığı tedavisi daha kompleks ve invaziv müdahaleler gerektirebilir.
Damak Darlığı ve Solunum Fonksiyonları Arasındaki İlişki
Damak darlığı yalnızca ağız içi yapılarla sınırlı bir sorun değildir; aynı zamanda burun tabanının daralmasına ve nazal hava yolunun kısıtlanmasına neden olabilir. Bu durum, bireyin ağız solunumu yapmasına ve özellikle çocuklukta uyku apnesi gibi solunumsal bozuklukların gelişmesine yol açar. Nazal obstrüksiyonun uzun süre devam etmesi, yüz gelişimini olumsuz etkileyebilir ve adenoid yüz görünümüne neden olabilir.
Yetişkin bireylerde ise kronik ağız solunumu, gece horlaması, uykuda bölünmeler ve yetersiz oksijen alımı ile sonuçlanabilir. Yapılan klinik çalışmalarda, maksiller genişletme sonrası burun hava yolunun çapında belirgin bir artış ve solunum kalitesinde iyileşme kaydedilmiştir. Bu da damak tedavisinin yalnızca ortodontik değil, aynı zamanda genel sağlık açısından da önem taşıyan bir müdahale olduğunu gösterir.
Üst Çene Darlığı Tedavisi Yetişkinlerde Nasıl Uygulanır?
Yetişkin bireylerde üst çene kemikleri, büyüme ve gelişme süreçlerini tamamladığı için, klasik ortodontik genişletme yöntemleri yeterli olmaz. Bu durumda cerrahi destekli hızlı maksiller genişletme (SARME – Surgically Assisted Rapid Maxillary Expansion) yöntemi uygulanır.
Bu tedavide, maksiller kemiklere cerrahi kesiler yapılarak kemik dirençleri azaltılır. Ardından özel bir ortodontik aparey (örneğin Hyrax veya benzeri bir vidalı genişletici) ile çene yavaş yavaş genişletilir. Yetişkinlerde üst çene darlığı tedavisi bu sayede hem iskeletsel hem de dental düzeyde etki sağlar.
Tedavi süreci ortalama 3–6 ay arasında değişir. Başarılı bir genişletme sonrasında ortodontik tedaviyle diş dizilimi düzeltilir. Bu tedavi hem fonksiyonel hem de estetik açıdan yüz güldürücü sonuçlar sağlar.
Damak Tedavisi Nasıl Yapılır?
Damak tedavisi nasıl yapılır sorusu, yaş ve darlık şiddetine göre farklı yanıtlar alır. Çocuklarda iskeletsel darlık henüz kemikleşmediği için, ortodontik vidalı genişleticiler (RPE – Rapid Palatal Expander) ile tedavi mümkündür. Bu apareyler, üst çeneye yerleştirilerek günlük vidalama ile çene kemiğini ikiye ayırır ve genişletir.
Erişkinlerde ise yukarıda bahsedilen SARME protokolü gereklidir. Operasyon genellikle lokal veya genel anestezi altında yapılır. Cerrah, maksiller kemiklere minimal invaziv kesiler uygular ve ardından genişletme süreci başlar.
Bu süreçte hastaların düzenli kontrollerle hekim gözetiminde olması büyük önem taşır. Çünkü aşırı veya yetersiz genişletme, çene simetrisinde bozulmalara neden olabilir.
Damak Tedavisi Ne Kadar Sürer ve Kimler İçin Gereklidir?
Damak tedavisi ne kadar sürer sorusu, kullanılan yönteme ve bireysel anatomiye bağlı olarak değişir. Çocuklarda ortodontik genişletme genellikle 3–6 ay arasında tamamlanabilir. Ancak erişkinlerde cerrahi destekli damak tedavisi süreci, ortalama 6–12 ay arası sürebilir.
Damak tedavisi kimler için gereklidir sorusunun yanıtı:
- Üst çene darlığı nedeniyle çapraz kapanış yaşayan bireyler
- Dişlerinde ciddi çapraşıklık olan hastalar
- Burun tıkanıklığı, ağız solunumu veya horlama gibi şikâyetleri olanlar
- Alt çene önde ya da geniş görünümlü olanlar
- Ortodontik tedaviye rağmen istenilen sonuç alınamayanlar
Bu kriterleri taşıyan bireylerde diş damak tedavisi, hem çiğneme fonksiyonlarını hem de yüz estetiğini olumlu yönde etkiler.
Maksiller Genişletmenin Uzun Vadeli Stabilitesi
Maksiller genişletme işleminin kalıcılığı, tedavi sonrası uygulanan pekiştirme protokollerine bağlıdır. Elde edilen genişliğin korunabilmesi için genişletici aparey genellikle birkaç ay daha pasif halde ağızda tutulur. Erişkinlerde uygulanan SARME tedavilerinde ise iskeletsel değişiklikler daha kalıcıdır; ancak yumuşak doku adaptasyonu zaman alabilir.
Uzun dönem izlem çalışmaları, cerrahi destekli genişletme uygulanan bireylerde stabilitenin yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, multidisipliner ekip yaklaşımı ve iyi planlanmış ortodontik süreçle sağlanabilir. Bu nedenle damak tedavisi sonrası kontrol ve takip seansları, tedavinin başarısında belirleyici rol oynar.
Sıkça Sorulan Sorular
Üst çene darlığı nasıl tedavi edilir?
Çocuklarda ortodontik apareylerle, yetişkinlerde ise cerrahi destekli genişletme (SARME) yöntemiyle tedavi edilir.
Damak tedavisi hangi bölüm bakar?
Ortodonti uzmanı ve çene cerrahisi birimleri damak tedavisinde birlikte çalışır. Erişkin hastalarda cerrah ve ortodontist eş güdümlü hareket eder.
Damak tedavisi ne kadar sürer?
Yaşa, tedavi şekline ve darlığın derecesine bağlı olarak 3 ila 12 ay arasında değişebilir.
Damak tedavisi neden yapılır?
Fonksiyonel çiğneme sağlamak, yüz estetiğini iyileştirmek ve diş dizilimini düzenlemek amacıyla uygulanır.
Sadece Estetik Değil, Sağlık İçin de Önemli
Damak darlığı ve üst çene darlığı, sadece estetik değil, aynı zamanda sağlık açısından da önem taşıyan bir problemdir. Erken tanı ve uygun tedavi yöntemleriyle çene fonksiyonları yeniden sağlanabilir, yüz simetrisi ve nefes alma kalitesi artırılabilir. Yetişkinlerde üst çene darlığı tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirse de günümüzde etkili çözümler mevcuttur.
Eğer siz de damak darlığı belirtileri gösteriyorsanız ya da damak tedavisi nasıl yapılır sorusunun yanıtını merak ediyorsanız, uzman bir diş hekimine başvurarak değerlendirme almanız en doğru adım olacaktır. Metco Dental blog sayfasına da göz atabilir daha fazla bilgi için “Ortodonti Uzmanı Nedir? Görevleri, Eğitim Süreci ve Uzmanlık Alanları” isimli blog yazımıza göz atabilirsiniz.
Unutmayın, 1991 yılından beri tüm Türkiye’ye diş sağlığı ile ilgili cihaz ve sarf malzemeleri temin edip, satış öncesi ve sonrası her süreçte destek veren Metco Dental, Dünya’nın Bir Numaralı markalarıyla diş hekiminizin en büyük destekçisidir.
Danışmak istediğiniz tüm konularda; metco@metcodental.com adresine mail atabilir veya 0216 345 7424 numaralı telefonu arayarak bilgi alabilirsiniz.
Kaynakça:
Cerrahi Destekli Hızlı Maksiller Genişletme ve Komplikasyonları
MAKSİLLER DARLIK VE MANDİBULAR ASİMETRİNİN TEŞHİS YÖNTEMLERİ
The Diagnosis Methods and Management Modalities of Maxillary Transverse Discrepancy
